پالايش ديني نسخ تعزيه از منظر علما
امير زينلي در گفت وگو با ايرنا، تعزيه را تنها شکل سوگواري اهل بيت(ع) به صورت نمايشي ذکرکرد و افزود: هنر تعزيه از دوره صفويه آغاز شد و تا دوره قاجاريه به شکل تکاملي خود رسيد که اين سير صعودي در زمان رضاشاه و با دستور ممنوعيت اجراي آن، تعزيه رو به افول نهاد. اين ممنوعيت منجر به پراکندگي دسته جات تعزيه در کشور شد که شکلگيري و اجراهاي دوباره آن، زمينه انحرافات و تحريفاتي را در تعزيه فراهم کرد. به دليل مردمي بودن و استقبال عموم از تعزيه، اجراي آن در برخي استانها به صورت پراکنده آغاز شد که در اين دوره اشعار و متوني به تعزيه افزوده شد که از لحاظ تاريخي قابل استناد نيست.
زينلي ورود اين انحرافات را لطمه بزرگي به ماهيت تعزيه و حقيقت واقعه عاشورا ذکر کرد و بيان داشت: دروغ، توهين به شخصيت ائمه(ع) و تحريف وقايع از آسيبهاي جدي تعزيه است که بايد پالايش شود.
مسوول انجمن سرود وآهنگهاي انقلابي قم در ادامه افزود: تعزيه خوانان نبايد براي جذب مستمعين و برانگيختن احساسات بيشتر مردم و حتي رغبت مردم، اين حماسه عظيم را تحريف کنند.
وي گفت: متون تعزيه از کتاب"روضه الشهداء" استخراج و نوشته شده که در اين کتاب نيز در خصوص قيام امام حسين(ع) و وقايع عاشورا اغراقهايي شده است. در حال حاضر زمينههاي مختلفي ازتعزيه ويژه استانهاي مختلف ايجاد شده که متون تمامي اين دسته جات نيازمند تصحيح، بررسي و پالايش است.
تحريم و تجويز تعزيه
مسأله شبيهخواني و تعزيه، از ديدگاه فقهي و اعتقادي مورد بحث و بررسي عالمان شيعه قرار گرفته است. برخي آن را تحريم و بعضي تجويز کرده اند. از نظر علماي شيعه، خدمتي براي حفظ اسلام بالاتر از اين نيست که بدعت ها از بين بروند و افکار موهوم، خرافي و مضامين سست از متون نوحهها و شبيه نامه ها حذف شوند، لذا در صورتي که جهات شرعي در تعزيه خواني رعايت شود و تعزيه پيراسته از وهن و خرافات برگزار شود، بر آن اشکالي مترتب نيست.
نظرات علماي شيعه درباره تعزيه
1- آيت الله ميرزا محمد حسين نائيني در فتواي خود ضمن تأييد شبيه خواني، اين قيد را بيان نمود که شعائر مزبور بايد از هرگونه امور ناپسند که شايسته چنين شعاري نيست پاک شود (در اين خصوص ر.ک: کتاب بکاء الحسيني، سيد حسين طباطبايي، صص 482 - 502).
2- آيت الله سيد محسن حکيم، ضمن تأييد فتواي ميرزاي نائيني مي افزايد؛ بعضي مناقشاتي که مي شود ناشي از منضم گشتن برخي چيزها و کارهايي است که چه بسا با عزاداري و سوگواري براي سيدالشهدا مغايرت دارد(فتاوي علماي سلف درباره عزاداري و شبيهخواني، فصلنامه هنر، پاييز 1362، ص 297).
3- در رساله ذخيره العباد، آيت الله زينالعابدين مازندراني با حواشي آيت الله ميرزا محمد تقي شيرازي، آيتالله سيدمحمد کاظم يزيد و آيت الله سيد اسماعيل صدر، شبيه خواني به عنوان اعمالي ممدوح معرفي شده، مادامي که مشتمل بر حرامي چون غنا و مانند آن نباشد.
در اين نوشتار بيان مصائب به زبان حال امام در صورتي جايز است که با شؤونات آن بزرگوار تناسب داشته باشد(الدعاه الحسينيه، شيخ محمد علي نخجواني، ص 126 و 131).
4- آيت الله شيخ عبدالکريم حائري يزدي در بخشي از نظر خويش درباره تعزيه ميفرمايد: «گمان ندارم کسي منکر خوبي آن باشد، مادامي که برخي از محرمات شرعي را در بر نداشته باشد؛ مانند استعمال لهو و غير آنها» (همان).
5- علامه سيد محسن امين، تأکيد مينمايد که در عزداريها بايد از سيره ائمه(ع) پيروي کرد و اگر آن بزرگواران تصريحي در اين امور نکردهاند، بايد از شيوهاي منطقي و عاقلانه متابعت نمود (التنزيه لاعمال الشيبه، تأليف شده به سال 1347 ق (1307ش) که در سال 1322ش توسط جلال آل احمد با عنوان عزاداري هاي نامشروع ترجمه و انتشار يافت).
6- آيت الله سيد عبدالحسين شرف الدين عاملي خاطرنشان مي نمايد: اگر رويدادهاي ملال انگيز اهل بيت به صورت نمايش برگزار شود، اثر خوبي بر دل ما خواهد گذاشت، ولي اين برنامه بايد از روي اصول صحيح به اجرا درآيد(المجالس الفاخره في ماتم العتره الطاهره، سيد عبدالحسين شرف الدين، مقدمه).
7- آيتالله کاشف الغطاء نيز سوگواري به شکل شبيهخواني را در صورتي که درست برپا شود، بدون اشکال ميدانست، ولي در ادامه افزوده است:«سعي کنيد عزاداري را از کارهايي که با حزن و عزا جور در نميآيد، جدا کنيد. زيرا عزاداري براي زنده ساختن فلسفه قيام امام حسين(ع) است، نه براي قصه گويي، نمايش و وقت گذراني. بکوشيد مراسم سوگواري را بدون نقطه ضعف برگزار کنيد و مردم را به ياد خدا بياندازيد و ايمان آنها را زياد کنيد» (کاشف الغطاء، سوره خشم، محمد رضا سماک اماني، ص 72).
8- آيت الله ميرزا محمد علي شاه آبادي - استاد عرفان امام خميني - وقتي مشاهده کردند در صحن مطهر امام زاده حمزه(ع) مراسم تعزيهخواني با تحريفات و مضامين موهن برگزار ميشود، مانع اجراي آن شد و مجلس مذکور را به کانون وعظ و خطابه تبديل نمود(روايت فضيلت، غلامرضا گلي زواره، مجله پاسدار اسلام، ش 160، ص 41).
9- آيت الله بروجردي نيز وقتي ملاحظه نمود شبيه خوانيهاي قم وضع نگران کننده اي دارند و توأم با بدعت و تحريف اجرا مي شوند، دست اندرکاران تعزيه را فرا خواند و به آنان تأکيد نمود شبيه خواني با اين شکل حرام است و بايد يا اصلاح شود و يا از برگزاري آنها با اين روند مخرب اجتناب شود و اجازه نمي دادند عزاداري هاي آفت زده اجرا شود(حماسه حسيني، شهيد مطهري، ج 1، ص 185).
10- شهيد مطهري در خصوص پالايش و پيرايش تعزيه هشدار ميدهند: «علما بايد با عوامل پيدايش تحريف مبارزه کنند، جلو تبليغات دشمنان را بگيرند، با اسطورهسازيها مبارزه کنند...»(همان، ج 3، ص 293).
پينوشت:
1. در تاريخهاي موجود، راجع به تعزيه آمده است: تعزيه در واقع از زمان آلبويه (نيمه اول قرن 4) شکل گرفت. احمدبن بويه، در سال 1320، به حکومت رسيد. در 1334 بغداد را گرفت، و خليفه المستکفي را تحت سلطه خود درآورد، و خليفه، او را «معزالدوله» لقب داد.
معزالدوله که شيعه بود از محرم همان سال دستور داد تمام بازارهاي بغداد را ببندند و همه جا را سياه بپوشند و به عزاداري سيدالشهدا بپردازند. بعد، تا پايان حکومت آلبويه يا ديالمه (320 تا 448 هـ) – که در ايران جنوبي و عراق حکومت ميکردند – همه ساله، شيعيان در دهه اول محرم، در تمام شهرها عزاداري ميکردند.
در دولت سلجوقيان (449 تا 700 هـ. ق) سوگواري براي خاندان رسول اکرم عمومي شد؛ و طي چندين سده، مرحله به مرحله، شکل نمايشي تعزيه يا شبيهخواني را به خود گرفت.
منبع:شبکه ايران(inn)
بسم الله الرحمن الرحیم